Decyzja o zakupie działek w Dolinie Rospudy wyznacza początek nowego kierunku w działaniach Centrum Ochrony Mokradeł, którym ma być zabezpieczenie cennych mokradeł z myślą o ich trwałej ochronie biernej. Zaczęliśmy od jednego z najbardziej niezwykłych bagien w naszym kraju, w którego ochronę jesteśmy zaangażowani od niemal 20 lat.

Dolina Rospudy jest największym w Polsce, a także jednym z największych w Europie Środkowej i Zachodniej, przepływowym torfowiskiem niskim zachowanym w stanie zbliżonym do naturalnego.

Dolina Rospudy z lotu ptaka, fot. Jan Kucharzyk

Rzeka Rospuda ma swój początek kilka kilometrów na południe od granic Puszczy Rominckiej, a uchodzi do jeziora Rospuda położonego na północny-zachód od Augustowa. W południowej części doliny Rospudy, otoczonej borami Puszczy Augustowskiej, znajduje się rozległe, mszyste, bezleśne torfowisko niskie. Zaczęło się ono tworzyć przed tysiącami lat, najpierw jako pływająca roślinna mata pokrywająca wypłycające się jezioro polodowcowe. Torf systematycznie przyrastał, tworząc z czasem warstwę o ponad dwumetrowej grubości. Przyglądając się szczątkom roślin, z jakich jest zbudowana ta warstwa, można zobaczyć, że charakter i skład gatunkowy roślinności na tym torfowisku pozostawał niezmienny od czasu pełnego zarośnięcia polodowcowego jeziora (co miało miejsce około 1 200 lat temu) do dziś. Jest to roślinność o fizjonomii otwartego mechowiska, z dominacją mchów i turzyc, z udziałem wielu rzadkich i zagrożonych gatunków roślin otwartych torfowisk niskich.

fot. Jan Kucharzyk

kukułka krwista żółtawa
fot. Jan Kucharzyk

Trwanie tego ekosystemu w niezmienionej postaci przez setki lat było możliwe dzięki stabilnym warunkom hydrologicznym z ciągłym dopływem wód podziemnych. Otwarty krajobraz mechowiskowy w czasach historycznych przyciągał z pewnością człowieka jako źródło siana - może nie pierwszej jakości, i wymagającego trochę zachodu w celu pozyskania (koszenie ręczne, zwożenie zimą po zamarzniętym bagnie), ale mimo to, łatwiejszego do pozyskania niż poprzez karczowanie pierwotnej puszczy na przylegających piaszczystych równinach. Torfowisko było koszone w tradycyjny sposób, ręcznie, do początku lat osiemdziesiątych XX wieku, ale nigdy nie zostało zmeliorowane przez człowieka. Natężenie ingerencji człowieka w funkcjonowanie tego ekosystemu było na tyle niewielkie, że nie zaburzyło naturalnych procesów zachodzących na bagnie.

Torfowisko w dolinie Rospudy jest unikalną pozostałością naturalnego bagiennego krajobrazu, powszechnego niegdyś w dolinach rzecznych w tej części Europy. Ten niezwykły ekosystem stanowi punkt odniesienia dla odtwarzania zaburzonych torfowisk w innych lokalizacjach, daje też możliwość obserwowania dynamiki naturalnych procesów i ich reakcji na zmieniające się globalnie środowisko. Bagno w dolinie Rospudy to także ostoja wielu rzadkich gatunków roślin i zwierząt.

lipiennik Loesela
fot. Jan Kucharzyk

Torfowisko w dolinie Rospudy funkcjonuje od kilku tysięcy lat. Jakiekolwiek zmiany powodujące zaburzenie stosunków wodnych czy wpływające na dynamikę naturalnych procesów w tym niezwykle wrażliwym ekosystemie mogą mieć charakter nieodwracalny, dlatego tak ważne jest to, by zabezpieczyć je przed ewentualną ingerencją.

Wykup dwunastu działek w dolinie Rospudy o łącznej powierzchni 6 ha był możliwy dzięki funduszom, które otrzymaliśmy w formie dotacji od firm Cumulus (w ramach inicjatywy 1% for the Planet) oraz Acini, darowiznom otrzymanym od darczyńców indywidualnych m.in.: prof. Stanisława Kłosowskiego, Ewy Jabłońskiej, Magdaleny Jędrzejewskiej, darowiznom przekazanym przez bliskich zmarłej w 2021 roku Izy Mier w ramach Funduszu Izy Mier oraz darowiznom celowym przekazanym w ramach 1,5% podatku.

Ogromnie dziękujemy wszystkim naszym darczyńcom. Bez Was nie byłoby to możliwe!

Film pokazujący współpracę Centrum Ochrony Mokradeł i firmy Cumulus dla ochrony doliny Rospudy

Ty również możesz wesprzeć wykupy kolejnych gruntów w na cennych przyrodniczo torfowiskach, przekazując darowiznę celową na Centrum Ochrony Mokradeł.

Dane do przelewu:

25 1240 1040 1111 0011 2517 2014
Centrum Ochrony Mokradeł
ul. Żwirki i Wigury 101 lok. 1.135
02-089 Warszawa
tytułem: darowizna na cenne przyrodniczo bagna

O innych sposobach wsparcia naszych działań przeczytasz w zakładce Dorzuć się!